«Ο Ταρζάν παντρεύτηκε τη λάθος Τζέιν» είπε χαριτολογώντας η διάσημη πρωτευοντολόγος (*) και ανθρωπολόγος Jane Goodall στην ομιλία της «Λόγοι για να ελπίζουμε» την προηγούμενη Πέμπτη στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής. Και αυτή είναι η αλήθεια της γιατί η Jane από μικρό παιδί αγαπούσε τα ζώα, έδειχνε παθιασμένο ενδιαφέρον για τη συμπεριφορά τους και διάβαζε ανελλιπώς για αυτά και το όνειρό της ήταν να ταξιδέψει στην Αφρική για να μελετήσει από κοντά πώς συμπεριφέρονταν όλα τα εξωτικά ζώα που ζούσαν εκεί πέρα.
Έτσι, η Jane στα 26 της χρόνια το 1960, αφού συγκέντρωσε με κόπο τα χρήματα που χρειαζόταν δουλεύοντας για καιρό ως σερβιτόρα κατάφερε να ταξιδέψει στην Αφρική (περιοχή Γκόμπε της Τανζανίας) και να παρατηρήσει από κοντά τους χιμπατζήδες που είναι οι κοντινότεροι συγγενείς του ανθρώπου (τεράστια ομοιότητα στο DNA). Να σημειωθεί ότι πριν πραγματοποιήσει αυτό το ταξίδι δεν είχε αποκτήσει κανένα πανεπιστημιακό πτυχίο – ίσως τελικά αυτό να ήταν μια ευτυχής συγκυρία γιατί το μυαλό της ήταν ελεύθερο από ακαδημαϊκές αγκυλώσεις. Αργότερα εκπόνησε διδακτορικό στην Ηθολογία το οποίο ολοκλήρωσε στην ηλικία των 31 ετών. Από τις παρατηρήσεις της προέκυψαν χρήσιμα και ρηξικέλευθα συμπεράσματα για την ανθρώπινη εξέλιξη και συμπεριφορά με βασικότερο όλων ότι ο άνθρωπος δεν είναι ο μόνος στο ζωικό βασίλειο που είναι σε θέση να φτιάχνει και να χρησιμοποιεί εργαλεία – το κάνει και ο χιμπαντζής.
Το όνειρό της το πραγματοποίησε γιατί εκτός των άλλων παραμέτρων, είχε (το τόνισε τρεις φορές) μια υποστηρικτική μητέρα η οποία
- Δεν τη μάλωνε ποτέ όταν έφερνε μέσα στο σπίτι τους φίλους της τα σκουληκάκια. Απλώς, στο τέλος τα ημέρας ζητούσε από την κόρη της να τα επιστρέψει στον κήπο επειδή «θα πεθαίνανε μέσα στο σπίτι»
- Αντιμετώπισε με σεβασμό το όνειρο της κόρης της έδωσε χώρο για να το αναπτύξει παρόλο που οι οικονομικές δυσχέρειες για χρόνια δεν της επέτρεπαν να προχωρήσει
- Της είπε ότι αν το θέλει πραγματικά πρέπει να δουλέψει σκληρά, να μην τα παρατήσει με τίποτα, να αρπάξει τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν και αν δεν παρουσιαστούν, να τις δημιουργήσει εκείνη
- Όταν η Jane εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά στην Αφρική ήταν η μητέρα της που προσφέρθηκε εθελοντικά να τη συνοδέψει και να μείνει μαζί της εκεί για αρκετούς μήνες επειδή απαραίτητη προϋπόθεση για να πάρει η Jane τη χρηματοδότηση και την άδεια παραμονής μέσα στη ζούγκλα ήταν να συνοδεύεται (ως γυναίκα) από κάποιο ενήλικο πρόσωπο. Μάλιστα, κατά τα λεγόμενα της Jane, η μητέρα αυτή ενίσχυε καθημερινά το ηθικό της κόρης της ενώ συγχρόνως ίδρυσε μια υποτυπώδη αυτοσχέδια κλινική για την τοπική κοινότητα χωρίς η ίδια να είναι νοσοκόμα ούτε γιατρός παρά μόνο με τις εμπειρικές γνώσεις από τον γιατρό αδελφό της.
Μου έκανε εντύπωση η φυσικότητα με την οποία η Jane παραδέχτηκε ότι δεν υπήρξε καλή στις ξένες γλώσσες και γι’ αυτό δεν μπορούσε να διεκδικήσει τις ακαδημαϊκές υποτροφίες που προσφέρονταν στην εποχή της.
Η Jane Goodall αντιμετώπιζε πάντα ολιστικά τη φύση και τον άνθρωπο και είχε επίγνωση της προσωπικής της ευθύνης για τον κόσμο. Με αυτό το σκεπτικό συνέβαλε ενεργά στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ντόπιων στην Τανζανία και μέσα από τις δράσεις του Jane Goodall Institute τους έδωσε τα μέσα για αυτό-οργάνωση από τη βάση.
Η Jane Goodall που γνώρισα ακμαιότατη στα 82 της χρόνια πλέον είναι μια εξαιρετικά φωτεινή παρουσία, μια ήρεμη δύναμη, ένας άνθρωπος που περιβάλλει ο,τιδήποτε ζωντανό με μια μητρική θα έλεγα στοργή, που δεν εγκατέλειψε ποτέ την ενεργό δράση, που ταξιδεύει 300 ημέρες το χρόνο για να μεταφέρει το μήνυμά της και την πρότασή της για έναν καλύτερο κόσμο για τα ζώα, τους ανθρώπους και το περιβάλλον. Μέσα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Roots and Shoots (Ρίζες και Βλαστοί) που εμπνεύστηκε το 1991 κάνει πράξη την πίστη της στα παιδιά και τους νέους προσφέροντάς τους τα απαραίτητα εργαλεία για σχηματίσουν ομάδες και να δώσουν πρακτικές λύσεις στα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών. Το Roots and Shoots λειτουργεί σε περισσότερες από 130 χώρες και άνοιξε πρόσφατα πανιά και για την Ελλάδα.
Κάθε άνθρωπος, λέει η Jane Goodall, όσο ασήμαντος και αν νομίζει ότι είναι, επηρεάζει με τις πράξεις του τη Γη μας. Και σε αυτή τη Γη ζούμε όλοι συνδεδεμένοι. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να επιλέγουμε τη δράση μας με επίγνωση. Καθένας μας μπορεί να κάνει τη διαφορά. Για καλό ή για κακό. Αν είναι για καλό θα συνεχίσουμε να έχουμε λόγους να ελπίζουμε. Ίσως μεγαλώνετε μια μικρή Jane στο σπίτι σας. Δώστε της ρίζες για να στηριχτεί και να βγάλει βλαστούς που θα απλωθούν και θα καρποφορήσουν τα δικά της φρούτα, τα δικά της όνειρα.
Περισσότερες και πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο της Jane Goodall εδώ και εδώ.
Βιβλία της Jane Goodall κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη και από τιε εκδόσεις Αντιγόνη.
(*) Πρωτεύοντα είναι εκείνη η ομάδα των θηλαστικών στην οποία ανήκουν οι πίθηκοι, οι μαϊμούδες και ο άνθρωπος.
