Η ψυχανάλυση οδεύει προς Νότο; Αυτή ήταν η πρώτη μου σκέψη όταν έμαθα ότι ο ισπανός ψυχαναλυτής παιδιών Joseph Knobel Freud, δισέγγονος του αυστριακού ιδρυτή της ψυχανάλυσης Sigmund Freud έρχεται στην Ελλάδα για να παρουσιάσει την ελληνική έκδοση του βιβλίου του Γονείς: Μια διαρκής πρόκληση από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση της Αγαθής Δημητρούκα.
Κάποιες σκόρπιες τοποθετήσεις του συγγραφέα για τη γονεϊκότητα που είχα διαβάσει μου κίνησαν άμεσα το ενδιαφέρον χώρια που η συγγένειά του με τον άνθρωπο μύθο μου είχε εξάψει την περιέργεια. Έτσι βρέθηκα στο φιλόξενο τραπέζι συζητήσεων του Free thinking zone να παρακολουθώ τη συζήτηση-συνέντευξη που συντόνιζε η Πελιώ Παπαδιά, αρχισυντάκτρια του περιοδικού για γονείς www.talcmag.gr.
Μεταξύ άλλων ο Joseph (θα τον αποκαλώ με το μικρό του, όχι λόγω οικειότητας αλλά προς αποφυγή σύγχυσης με τον διάσημο πρόγονό του) μίλησε για τα εξής:
• Οι σημερινοί γονείς έχουν δυσκολία να θέσουν όρια στα παιδιά τους και αυτό κατά τη γνώμη του οφείλεται στο ότι οι ίδιοι αισθάνονται ακόμη έφηβοι, ανέτοιμοι να αναλάβουν τις ευθύνες του γονεϊκού ρόλου. Έχοντας μεγαλώσει ως γενιά χωρίς όρια, αισθάνονται μάλιστα αποστροφή στην ιδέα ότι πρέπει να ασκήσουν γονεϊκή εξουσία από το φόβο μήπως χάσουν την αγάπη των παιδιών τους.
• Διαχωρισμός σε μητρικές και πατρικές λειτουργίες. Η μητρική λειτουργία είναι να θρέφει, να κανακεύει, να προστατεύει, η πατρική λειτουργία είναι να αποχωρίζει το μωρό από τη μητέρα (ή όποιον έχει αναλάβει τη μητρική λειτουργία) και να οδηγεί στην ανεξαρτητοποίηση. Οι λειτουργίες αυτές μπορούν να ασκούνται ανεξαρτήτως φύλου, ακόμα και να εναλλάσσονται από το ίδιο πρόσωπο (π.χ. στις μονογονεϊκές οικογένειες).
• Τη σημασία της χρήσης του λόγου, των λέξεων, για να εξηγήσουμε στα παιδιά δύσκολες καταστάσεις και άβολες αλήθειες, κάτι που τόνιζε συχνά στο έργο της και η μακαρίτισσα Φρανσουάζ Ντολτό, ψυχαναλύτρια παιδιών πλάι στην οποία μαθήτευσε ο συγγραφέας. Ωστόσο, όταν ο γονιός λέει αυτές τις αλήθειες θα πρέπει πάντα να σέβεται την ηλικία του παιδιού του. Όταν οι γονείς ψεύδονται το παιδί παρουσιάζει κάποιο σωματικό ή ψυχολογικό ή ψυχοσωματικό σύμπτωμα που σχετίζεται με την απουσία της αλήθειας.
• Η έκταση που έχει πάρει σήμερα στις δυτικές κοινωνίες ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι μεγάλη. Τα παιδιά-θύτες εκφράζουν ενεργά τη βία που έχουν δεχτεί παθητικά στο οικογενειακό τους περιβάλλον ενώ τα παιδιά-θύματα είναι τα παιδιά-χαλάκια των οποίων οι γονείς έχουν υποσκάψει την αυτοεκτίμηση με τη συμπεριφορά τους (συνειδητά ή ασυνείδητα, δεν έχει σημασία).
• Γιατί θέλουμε να κάνουμε παιδιά; Από μια θέση αγάπης ή επειδή «χτυπάει» το βιολογικό μας ρολόι και μας λέει ότι πρέπει, πριν είναι πολύ αργά; Οι υποψήφιοι γονείς πριν υιοθετήσουν παιδιά στην Ισπανία περνάνε λέει από ψυχολογικά τεστ (και σε πλείστες άλλες χώρες). Ίσως και κάποιοι «φυσικοί» γονείς χρειάζονται αυτά τα τεστ πριν τη μεγάλη απόφαση.
• Η βαρεμάρα των παιδιών μας έχει μεγάλη αξία για την ενεργοποίηση της δημιουργικότητάς τους. Οι σημερινοί γονείς όμως, επειδή οι ίδιοι κατά πλειοψηφία πλήττουν στην εργασία τους, φοβούνται πως αν αφήσουν τα παιδιά τους να πλήξουν θα μείνουν άδεια, κενά όπως και οι ίδιοι.
Ο λόγος του Joseph ήταν αβίαστος, είχε σαφήνεια, εγκαρδιότητα προς τον γονέα όμως ο άνθρωπος δεν μασούσε τα λόγια του. Παρόλο που υπήρχαν και σημεία στα οποία διαφωνούσα μαζί του, όπως για παράδειγμα στο θέμα του ποιοτικού έναντι ποσοτικού χρόνου που ξοδεύουμε με τα παιδιά μας, βρήκα πως οι κουβέντες του ήταν τροφή για σκέψη. Έτσι, το ίδιο βράδυ βούτηξα ευθύς-αμέσως στο βιβλίο του. Ως διαζευγμένη μητέρα, ενέδωσα στον πειρασμό να «πηδήξω» σελίδες για να φτάσω στο κεφάλαιο που αναφέρεται στη μονογονεϊκή οικογένεια. Εκεί αναφέρεται στη σημασία της ύπαρξης ενός τρίτου στη σχέση μητέρας-παιδιού ή πατέρα-παιδιού. Με ξάφνιασε ευχάριστα η άποψη ότι αυτός ο τρίτος δεν χρειάζεται να είναι απαραίτητα πρόσωπο-σύντροφος αλλά μπορεί επίσης να είναι η δουλειά του γονιού ή ένα πάθος π.χ. για τον χορό ή για τα ταξίδια. Κάτι που να κάνει το παιδί να καταλάβει ότι η μαμά ή ο μπαμπάς έχει μια ζωή πέρα από εκείνο.
Μια ωραία παρουσίαση λοιπόν και ένα χρήσιμο βιβλίο από ένα συγγραφέα που με κέρδισε λέγοντας I am not sure I have the truth. I only have ideas (Δεν είναι σίγουρος ότι κατέχω την αλήθεια. Απλώς έχω ιδέες).
