Συζητώντας με τη Σοφία Βλαβιανού

Με τη Σοφία Βλαβιανού ανήκουμε στο ίδιο συνάφι, είναι και αυτή μεταφράστρια. Η Σοφία μαζί με την Πέννυ διατηρούν την εταιρεία μεταφραστικών υπηρεσιών Litterae. Στην πρώτη μας συνάντηση μου κίνησε το ενδιαφέρον το γεγονός ότι ήταν δίγλωσση. Θαυμάζω και ζηλεύω τους δίγλωσσους ανθρώπους. Αισθάνομαι ότι κρατούν τα κλειδιά για έναν άλλο, άγνωστο κόσμο για εμάς τους υπόλοιπους.

Όταν σε συνάντησα για πρώτη φορά μου κίνησε το ενδιαφέρον το ότι είσαι δίγλωσση. Ήταν αυτό για σένα καθοριστικό στην επιλογή του επαγγέλματος;

Είμαι δίγλωσση επειδή η μητέρα μου είναι Αγγλίδα και ο πατέρας μου Έλληνας. Αυτό που βιώνει ο δίγλωσσος άνθρωπος είναι κάπως σχιζοφρενικό. Νομίζεις ότι έχεις δύο χαρακτήρες ανάλογα με τη γλώσσα. Ειδικά για δύο τόσο διαφορετικές γλώσσες όσο η ελληνική με την αγγλική όπου όντως κάνεις ένα switch χαρακτήρα όταν πας από τη μία γλώσσα στην άλλη. Κα βέβαια με επηρέασε πολύ στην επιλογή επαγγέλματος. Ήταν κάτι που έκανα ούτως ή άλλως … ερασιτεχνικά από μικρή και που μου άρεσε. Η μητέρα μου ήρθε το 1976 στην Αμοργό για διακοπές, ερωτεύθηκε τον πατέρα μου που ζούσε το νησί και έμεινε εκεί! Σχεδόν κανείς στο νησί δεν μιλούσε αγγλικά οπότε γρήγορα αναγκάστηκε να μάθει ελληνικά, πράγμα που το πέτυχε μάλιστα πολύ καλά. Πολλοί φίλοι της μαμάς μου, από την Αγγλία και από άλλα μέρη της Ευρώπης ερχόντουσαν για διακοπές στο νησί. Ο μπαμπάς μου που είχε μπακάλικο στο νησί δεν μιλάει αγγλικά που σημαίνει ότι εμείς, και τα τρία παιδιά (έχω δύο αδέλφια), πάντοτε κάναμε τους διερμηνείς. Τύχαινε να μπει κάποιος ξένος (αλλοδαπός) στο μαγαζί και ο μπαμπάς να πρέπει να επικοινωνήσει μαζί του, χωρίς να είναι η μαμά εκεί. Την πρώτη μου μετάφραση την έκανα όταν ήμουν 13 στον πολιτικό γάμο μιας Αυστραλέζας και ενός Γερμανού στο Δήμο της Αμοργού. Και δεν ξέρανε οι άνθρωποι ελληνικά οπότε εγώ τους μετέφρασα τους όρκους του γάμου. Τέτοια πράγματα! Και έτσι ήταν λίγο φυσικό να ασχοληθώ με τη μετάφραση.

Από την Αμοργό στην Αθήνα. Πώς ήταν η διαδρομή;

Με ενδιάμεσες στάσεις. Καταρχήν δεν είχα σκοπό να έρθω στην Αθήνα. Γεννήθηκα στην Αμοργό και έζησα εκεί μέχρι τα 18 που τελείωσα το λύκειο. Κατόπιν πήγα για σπουδές στην Αγγλία. Έκανα ευρωπαϊκές σπουδές (πολιτική και ιστορία) μαζί με Ιταλική Φιλολογία, πήγα ένα χρόνο στην Ιταλία, επέστρεψα στην Αγγλία και εκεί μετά έκανα μεταπτυχιακό στη μετάφραση, όταν είχα πια κατασταλάξει στο τι θέλω να κάνω. Ήρθα στην Αθήνα επειδή το πανεπιστήμιο όπου έκανα το μεταπτυχιακό μου συνεργαζόταν με αποφοίτους στην Αθήνα που είχαν δικές τους επιχειρήσεις, και τους έστελνε φοιτητές να κάνουν πρακτική εξάσκηση. Έτσι ήρθα το 2001 να κάνω πρακτική εξάσκηση στην Αθήνα στο μεταφραστικό γραφείο της Πέννυς. Πήγα λοιπόν σε αυτό το γραφείο και … δεν ξαναέφυγα ποτέ γιατί μετά από μερικά χρόνια γίναμε συνεταίροι! Έτσι έγινε κι έμεινα στην Αθήνα.

Είχες σκεφτεί ως δίγλωσση που είσαι να αρχίσεις να δουλεύεις κάπου αλλού εκτός Ελλάδας;

Αν δεν είχε παρουσιαστεί η δουλειά στην Πέννυ θα είχα μείνει στην Αγγλία. Είχα βρει μια δουλειά στην Αγγλία, δεν ήταν βέβαια αμιγώς μεταφραστική. Θα πήγαινα σε μια εταιρεία εξαγωγική όπου θα έκανα γραμματειακή υποστήριξη χρησιμοποιώντας τα ιταλικά που είχα σπουδάσει με προοπτική να κάνω κάτι άλλο. Δεν είχα θέμα! Θα μπορούσα να έχω πάει και στην Ιταλία, θα μπορούσα και να έχω έρθει εδώ (στην Ελλάδα), θα μπορούσα και να είχα μείνει στην Αγγλία. Δεν ήμουν ποτέ κολλημένη με το ότι έπρεπε να γυρίσω στην Ελλάδα. Άσχετο αν τελικά έμεινα και παρέμεινα και δεν φεύγω πια με τίποτα (γελάει).

Αν ξεκινούσες τώρα θα έκανες πάλι το ξεκίνημά σου στην Ελλάδα;

Όχι, με τίποτα. Είναι απαγορευτικό για κάποιον άνθρωπο που ξεκινάει τώρα εκτός κι αν έχει κάποια υποστήριξη, αν τελειώνοντας τις σπουδές έχει γονείς που θα του πουν μείνε στο σπίτι, κάνε ένα δωμάτιο γραφείο και θα σου πληρώνουμε το ΟΑΕΕ για δύο χρόνια. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς αλλιώς μπορεί να γίνει. Αυτό βέβαια είναι κάτι συνηθισμένο στην Ελλάδα, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, το να έχεις την υποστήριξη της οικογένειας στα πρώτα χρόνια. Για μένα έτσι κι αλλιώς δρν υπήρχε αυτή η προοπτική.

Έχεις καμιά ιδέα για το πώς οι νέοι μεταφραστές σήμερα μπορούν να επιβιώσουν στην αγορά στην Ελλάδα;

Θεωρώ πάρα πολύ σημαντική τη συνεργασία. Το να βρεθεί ένα σχήμα στο οποίο να δουλεύουν πολλοί νέοι μεταφραστές μαζί κι ας μην είναι συνέταιροι (γιατί και το συνεταιριλίκι έχει δυσκολίες) και να καλύπτουν ο ένας τον άλλον σε θέματα φορολογικά, ασφαλιστικά και νομικά νομίζω είναι μια πολύ καλή λύση. Ιδανικά μαζί με κάποιον μεταφραστή που είναι πιο έμπειρος. Και να εξερευνήσουν τις δυνατότητες που έχουν να ανοίξουν εταιρεία με έδρα σε άλλη χώρα το οποίο βέβαια κοστίζει αλλά όταν είναι περισσότερα άτομα το κόστος μπορεί να μοιραστεί. Η δική μας επιχείρηση, το Litterae, μετά από αγώνα χρόνων μετέφερε από πέρσι την έδρα της στην Κύπρο και έτσι δουλεύουμε πλέον η καθεμιά από το σπίτι της. Λύσεις υπάρχουν και ενώ σε ένα άτομο μπορεί να φαίνονται βουνό, πολλά άτομα μαζί τα καταφέρνουν καλύτερα. Η συνεργασία μπορεί να έχει και οφέλη και σε άλλα επίπεδα, αφού στην ίδια τη δουλειά γνωρίζεις ανθρώπους που μπορούν με τις γνώσεις τους να σε βοηθήσουν.

Πώς σου φαίνεται τώρα που δουλεύεις στο σπίτι; Πώς λειτουργεί αυτό σε σχέση με το γονεϊκό σου ρόλο;

Γενικά θεωρώ τη μετάφραση ιδανική δουλειά αν έχεις μικρά παιδιά επειδή είναι μια δουλειά που μπορείς να κάνες οπουδήποτε, οποτεδήποτε και να είσαι και εντάξει σε όλες σου τις υποχρεώσεις, με λίγο juggling φυσικά. Δεν θα το άλλαζα αυτό, παρόλο που έρχονται μέρες που νιώθω ότι είμαι σπασμένη σε χίλια κομμάτια και μπορεί να μην δίνω την απαραίτητη προσοχή σε τίποτα από όλα αυτά που κάνω. Είμαι όμως παρούσα στη ζωή του γιου μου, τον ζω καθημερινά, περνάω χρόνο μαζί του και συγχρόνως δουλεύω και βγάζω χρήματα και δεν είναι εύκολο αυτό το πράγμα, ειδικά σήμερα.

Γενικά πώς τους έχεις συνηθισμένους. Ξέρουν ότι η μαμά από τάδε μέχρι τάδε ώρα δεν πρέπει να ενοχληθεί;

Ο μικρός ούτως ή άλλως μέχρι τις τρεις είναι στο σχολείο. Οπότε οχτώ με τρεις είναι οι ώρες που κάνω την πολλή δουλειά. Ο Νίκος ο άντρας μου είναι κι αυτός ελεύθερος επαγγελματίας οπότε έχει κι αυτός μια ευελιξία στο ωράριο. Αν λοιπόν χρειαστεί, το απόγευμα θα αναλάβει το παιδί ο Νίκος. Αντίστροφα, αν ο Νίκος χρειάζεται το απόγευμα για να δουλέψει, θα είμαι εγώ με τον μικρό. Κάπως έτσι τα συνδυάζουμε.

Νιώθεις δυνατή στην καλή διαχείριση του χρόνου;

Ναι. Σε αυτό με βοηθάει η φύση της δουλειάς μου. Επειδή συνήθως αναλαμβάνω έργα μικρής έκτασης έχω να τηρώ προθεσμίες σε καθημερινή βάση και δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια να μην διαχειριστώ καλά το χρόνο μου. Νομίζω ότι θα ήταν πολύ διαφορετικό αν μετέφραζα βιβλία και είχα κάποιους μήνες μπροστά μου (μπα, κι εκεί χρειάζεται καλή διαχείριση χρόνου Σοφία) – με φαντάζομαι να τα κάνω όλα το τελευταίο σαββατοκύριακο!

Ποια θεωρείς την πιο δύσκολη, την πιο δυσάρεστη πλευρά του επαγγέλματός μας;

Το χειρότερο για μένα είναι να πρέπει να κυνηγάω τους πελάτες για να πληρωθώ. Αυτό βέβαια δεν έχει να κάνει με τη μετάφραση αυτή καθαυτή αλλά με τη φύση του ελεύθερου επαγγέλματος γενικότερα. Είναι επίσης αυτό που δεν κάνω εύκολα, γιατί ντρέπομαι, το αφήνω και χρονίζει και όσο χρονίζει τόσο πιο δύσκολα είναι τα πράγματα. Να, έχω εδώ μια λίστα με πελάτες που καθυστερούν πληρωμές, στους οποίους πρέπει να τηλεφωνήσω ή να στείλω μέιλ και το αναβάλω συνέχεια. Το κακό είναι ότι δεν αγανακτείς όσο πρέπει. Γιατί πρέπει να αγανακτείς. Γιατί εσύ πριν έξι μήνες έκανες αυτό το πρότζεκτ, σκίστηκες για ένα σαββατοκύριακο, μια εβδομάδα ή έναν μήνα για να είσαι εντάξει στην παράδοση. Και μετά το ξεχνάς αυτό και δεν αγανακτείς επαρκώς με τον πελάτη ώστε να του τηλεφωνείς κάθε βδομάδα ή ακόμα και κάθε μέρα για να πληρώσει αυτά που σου οφείλει.

Και η πιο ευχάριστη πλευρά του επαγγέλματος ποια είναι για σένα;

Για μένα η ίδια η δουλειά της μετάφρασης είναι το πιο ευχάριστο που υπάρχει. Μου αρέσει πάρα πολύ να μεταφράζω. Λόγω του ελεύθερου επαγγέλματος αναγκάζομαι να κάνω πολλά και διαφορετικά πράγματα όμως νομίζω ότι και αυτό είναι ωραίο. Κάνω πάρα πολλά διαφορετικά θέματα οπότε μπορεί για μια εβδομάδα να ασχολούμαι με κάτι πολύ βαρετό αλλά μετά έχω τη χαρά να περάσω σε κάτι που μου αρέσει να μεταφράζω οπότε υπάρχει μεγάλη ποικιλία. Το αγαπάω πάρα πολύ αυτό.

Χρησιμοποιείς μεταφραστικές μνήμες και άλλα σύγχρονα εργαλεία ή δουλεύεις πιο παραδοσιακά;

Ναι, βέβαια, χρησιμοποιώ μεταφραστικές μνήμες πολλά χρόνια τώρα. Δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς αυτές! Ούτως ή άλλως είναι σχεδόν υποχρεωτικό για να έχεις καινούρια πελατεία. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να προσεγγίσεις καινούριους πελάτες ως μεταφραστής μην χρησιμοποιώντας μεταφραστικές μνήμες. Από εργαλεία… όσο πιο πολλά τόσο πιο καλά. Και ηλεκτρονικά γλωσσάρια και λεξικά. Τα χάρτινα είναι εκεί, στις βιβλιοθήκες. Η αλήθεια είναι ότι μετά από 16 χρόνια εμπειρίας και μεταφραστικές μνήμες για τα μισά από αυτά τα χρόνια σπάνια έρχομαι σε επαφή με ένα αντικείμενο που δεν το έχω ξαναπιάσει ποτέ. Οπότε αν δεν είναι κάτι που το θυμάμαι εγώ η ίδια σίγουρα θα υπάρχει κάπου στις μνήμες μου. Αυτό λοιπόν με βοηθάει πάρα πολύ. Και για αυτά που μου είναι εντελώς άγνωστα, είναι εύκολο να βρω αναφορές και μεταφράσεις στο διαδίκτυο.

Αν δεν ήσουν μεταφράστρια έχεις σκεφτεί τι θα ήθελες να κάνεις στη ζωή σου;

Ναι, θα ήθελα να ήμουνα δρομέας! (γέλια). Αυτή είναι η άλλη μου μεγάλη αγάπη. Είναι κάτι που επίσης λατρεύω να κάνω και δεν μου φτάνει ποτέ ο χρόνος που αφιερώνω σε αυτό. Ξεκίνησα πριν από μόλις τρία χρόνια, λίγος καιρός αν το καλοσκεφτείς, για αυτό είμαι ακόμα πάνω στον μεγάλο ενθουσιασμό. Το τρέξιμο έφερε πολύ μεγάλη αλλαγή στη ζωή μου για την οποία είμαι πολύ ευγνώμων: Ήρθε ως αποτέλεσμα του ότι έκοψα το τσιγάρο που το πάλευα πάρα πολλά χρόνια. Έχω αλλάξει πολύ σαν άνθρωπος με το τρέξιμο. Δεν θα μπορούσα να γίνω πια επαγγελματίας αθλήτρια – είμαι 38 χρονών – αλλά θα μου άρεσε πολύ να βοηθήσω και άλλους ανθρώπους να βρούνε αυτά που έχω βρει εγώ μέσα από το τρέξιμο: την αγάπη για τον αθλητισμό, την ηρεμία και τη γαλήνη. Και όλα αυτά τα ανακάλυψα κάπως όψιμα.

Αλήθεια; Δηλαδή δεν είχες ασχοληθεί με κάποια μορφή άσκησης από μικρή;

Καθόλου, τίποτα, ποτέ! Το μόνο που έκανα ως παιδί ήταν να διαβάζω βιβλία. Στο μάθημα της γυμναστικής πάντα πήγαινα και κρυβόμουνα. Στην Αμοργό της δεκαετίας του ’80 δεν είχες πολλές ευκαιρίες να κάνεις αθλητισμό. Μπορούσες μόνο να παίξεις ποδόσφαιρο ή βόλει τις ώρες της γυμναστικής στο σχολείου. Βέβαια, ως παιδιά που παίζαμε ελεύθερα στο ύπαιθρο, είχαμε περισσότερη σωματική δραστηριότητα. Και αργότερα, ως ενήλικη, ήμουν από τους ανθρώπους που δεν ήθελα να βλέπω το γυμναστήριο. Σήμερα, για να γίνω καλύτερη δρομέας, πάω και γυμναστήριο 3 φορές την εβδομάδα. Απίστευτα πράγματα! (τρελά γέλια). Τελικά είμαι πολύ σημαντικό η ενασχόληση με κάτι που δεν είναι η δουλειά σου αλλά το κάνεις μόνο επειδή το αγαπάς πάρα πολύ.