Το 1987, όταν ήμουν μαθήτρια λυκείου, είδα στο θέατρο την πρώτη μου ενήλικη παράσταση. Είχε σίγουρα προηγηθεί κάποιος κακοπαιγμένος Μολιέρος σε πρωινή παράσταση για μαθητές. ΑΥΤΗ όμως ήταν πραγματική παράσταση. Ήταν «Ο ήχος του όπλου» της Λούλας Αναγνωστάκη. Είχα το προνόμιο να δω ένα έργο μιας σπουδαίας θεατρικής συγγραφέως στην τελευταία παράσταση που σκηνοθέτησε ο Κάρολος Κουν πριν από το θάνατό του. Δύο στα δύο δηλαδή. Παρακολούθησα ένα ελληνικό έργο που ήταν γραμμένο σε μια σύγχρονη, παλλόμενη γλώσσα, που το καταλάβαινα(τουλάχιστον στο πρώτο επίπεδο ανάγνωσης) και που είχε να μου πει πράγματα που με ενδιέφεραν. Και επιπλέον, οι πρωταγωνίστριές του ήταν 3 γυναίκες της εποχής που ζούσα – μαζί τους κι ένας άντρας, ο όμορφος Στράτος Τζώρτζογλου σε πρώτη εμφάνιση (μα πόσα μπόνους αυτή παράσταση).

Στην παράσταση αυτή μας προσκάλεσε και μας συνόδεψε, 10-12 κορίτσια (προσκάλεσε όλη την τάξη αλλά αυτός ήταν ο αριθμός που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα) ένας καθηγητής μαθηματικών του σχολείου. Για να τιμήσω την έξοδο είχα φορέσει τα καινούρια μου παπούτσια, τα πρώτα μου γυναικεία «γοβάκια», ένα ζευγάρι μαύρες καστόρινες πλατφόρμες. Μετά το τέλος της παράσταση ακολούθησε σύντομο φαγοπότι σε ένα κουτούκι της Κυψέλης όπου την ώρα της άφιξής μας υπήρχαν μόνο μερικοί γέροι, μόνιμοι θαμώνες που κουτσοπίνανε ξεροσφύρι. Αυτή ήταν η μύησή μου στον κόσμο της ενήλικης τέχνης.

Ακολούθησαν πολλές παραστάσεις σύγχρονου ελληνικού και ξένου θεάτρου. Καλές και λιγότερο καλές και λίγες κακές. Η συγκεκριμένη όμως διατηρεί ξεχωριστή βαρύτητα αλλά και γλύκα στις αναμνήσεις μου. Πριν από λίγες μέρες, συγκεκριμένα στις 8 Οκτωβρίου 2017, η Λούλα Αναγνωστάκη απεβίωσε, πλήρης ημερών όπως συνηθίζεται να λέμε. Δεν είμαι αρμόδια να μιλήσω περισσότερο για το έργο της, θα διαβάσετε αλλού πολύ ενδιαφέροντα άρθρα για αυτό από ανθρώπους που έχουν σπουδάσει το θέατρο. Απλώς αν μια μέρα ο γιος μου ανατρέξει στις διαδικτυακές αναμνήσεις μου, θα μπορέσει να ξαναθυμηθεί από πού ξεκίνησε η «τρέλλα» της μάνας του με το θέατρο. Λούλα Αναγνωστάκη σε ευχαριστώ. Κι εσένα καθηγητή Δ.

Η Φιλιώ Σιδερή-Χαϊδεμένου γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Βουρλά (35 χλμ δυτικά της Σμύρνης) της Μικράς Ασίας. Έφυγε από εκεί νεαρή κοπέλα, στη μεγάλη καταστροφή του ’22 και βρήκε καταφύγιο στην κυρίως Ελλάδα μαζί με τόσους άλλους πρόσφυγες. Στα γεράματά της έγραψε ένα βιβλίο – μαρτυρία της ζωής και της καταστροφής σε «εκείνα» τα μέρη.

Τις προάλλες είδα τη Δέσποινα Μπεμπεδέλη να παίζει τη Φιλιώ Χαϊδεμένου, μια παράσταση του Βασίλη Ευταξόπουλου βασισμένη στο βιβλίο-μαρτυρία της Φιλιώς. Μια παράσταση που θα τη χαρακτήριζα μονόλογο παρόλο που εμφανίζονται άλλοι 5 αξιόλογοι ηθοποιοί. Ο Ζαχαρίας Καρούνης έγραψε όμορφες μελωδίες και τραγούδια ειδικά για το έργο αυτό. Η Μπεμπεδέλη ξεδίπλωνε μπροστά μου τη γνωστή ιστορία της μικρασιατικής καταστροφής του ’22 στη Σμύρνη και στα πέριξ.

Με μετέφερε εκεί με τη φωνή της και μου έδειχνε με το δάχτυλο τους άνδρες με τους κομμένους λαιμούς, τις βιασμένες γυναίκες και τα βιασμένα κορίτσια, τα κρεουργημένα μωρά, τη μυρουδιά του αίματος, του μίσους και του ανθρώπινου πανικού που είχανε στομώσει τον αέρα που αναπνέανε. Όσο την άκουγα τόσο μου γινόταν πιο έντονη η αίσθηση πως ένα χέρι να με είχε αδράξει από το στήθος και με έσφιγγε. Δεν ξέρω πώς μια αφήγηση μπορεί να γίνει τόσο σπαρακτική, να κάνει την καρδιά σου να βροντάει με βιάση, τα μάτια σου να βουρκώνουν ακόμα κι αν δεν έχεις εύκολα τα δάκρυα. Μου έκανε αίσθηση πως δεν εστίαζε» στο πόσο «κακοί» ήτανε οι Τούρκοι, περισσότερο κατέγραφε, με ακρίβεια, με πόνο και με απορία, πώς μεταλλάσσεται το ανθρώπινο θυμικό σαν καθοδηγηθεί από ηγέτες που ξέρουν να συνδαυλίζουν το μίσος, την έχθρα κι όλα τα ταπεινά ένστικτα του ανθρώπου.

Η παράσταση με έκανε να ψάξω και να μάθω περισσότερα για την ιστορία των Βουρλών. Έτσι ανακάλυψα ότι κατά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την ήττα στο Σαγγάριο τελευταίο πέρασε από τα Βουρλά το 5/42 Σύνταγμα του Νικόλαου Πλαστήρα, το απόγευμα της Κυριακής 28 Αυγούστου 1922. Ανάμεσα σε εκείνους τους στρατιώτες ήταν ο τότε 18χρονος παππούς μου Μήτσος, που στρατολογήθηκε τρομαγμένος με ξύλο και συνοπτικές διαδικασίες μαζί με άλλους συνομηλίκους του και στάλθηκε στη Μικρά Ασία χωρίς να έχει ποτέ προηγουμένως κρατήσει στη ζωή του ντουφέκι και ο οποίος μέχρι το τέλος της ζωής του μνημόνευε τον Πλαστήρα ως Θεό που τους γύρισε πίσω ζωντανούς. Ποιος ξέρει, ίσως ο αμούστακος Μήτσος να είδε το φουστάνι της νεαρής Φιλιώς να στρίβει κάποια γωνία των Βουρλών. Κρατάμε ζωντανές τις μνήμες, όχι για να συνεχίσουμε να μισούμε αλλά για να μάθουμε ξανά να αγαπάμε και να εκτιμάμε τη ζωή.

Το έργο ήταν σε περιοδεία ανά την Ελλάδα στη διάρκεια του καλοκαιριού και έχει δύο τελευταίες παραστάσεις, μία την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου στο δημοτικό θέατρο Αλέξης Μινωτής στο Αιγάλεω και μία την Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου στο Άλσος της Νέας Σμύρνης.

Εισιτήρια εδώ

https://www.viva.gr/tickets/theater/periodeia/filio-xaidemenou/

http://www.ticket365.gr/parastaseis/13906-filio_xaidemenou#ticket

Στην ώριμη ηλικία των 45 είχα την ευκαιρία να δω και Φασμπίντερ. «Ο φόβος τρώει τα σωθικά» στο Θέατρο Τέχνης. Γράφτηκε το 1974 στη Γερμανία αλλά οι δυτικές κοινωνίες δεν έχουν αλλάξει πολύ από τότε, μόνο τα ονόματα των εθνοτήτων που πρωταγωνιστούν κάθε φορά (μιλάω για δυτικές κοινωνίες μα που μόνο αυτές έχω ζήσει).

Ένα έργο που μιλάει πάνω απ’ όλα για τη μοναξιά, για την ξενοφοβία και τη μισαλλοδοξία. Μέσα από μια ιστορία έρωτα δύο ταλαιπωρημένων ανθρώπων. Στο ρόλο της γερμανίδας εξηντάρας καθαρίστριας, της Έμμι, χήρας με τρία ενήλικα παιδιά, η Τάνια Τσανακλίδου. Αυτή γυναίκα λοιπόν ερωτεύεται έναν μαροκινό μετανάστη, εργάτη τον Άλι, καμιά εικοσαριά χρόνια νεότερό της, που τον γνωρίζει ένα βράδυ που μπαίνει σε ένα μπαρ μετά τη δουλειά για να προστατευθεί από τη βροχή. Πολύ της ταίριαξε ο ρόλος αυτός της Τσανακλίδου: μια παρουσία γήινη, πειστική στον έρωτά της για το νέο, άντρα, ίσως μητρική σε κάποιες στιγμές. Για όσους δεν το ξέρουν η Τσανακλίδου έχει και θεατρική παιδεία (Κρατικό θέατρο Βορείου Ελλάδος) και θεατρικό παρελθόν.

Οι ηθοποιοί που υποδύονται τα τρία ενήλικα παιδιά φορούν μάσκες-χαρτοσακούλες για να μπαίνουν σε διαφορετικούς ρόλους του κοινωνικού περίγυρου της Έμμι και του Άλι. Γίνονται έτσι η φωνή του «κόσμου» που κρίνει, κατακρίνει, καταδικάζει από απόσταση ό,τι του είναι άγνωστο και ξένο. Μου άρεσε αυτό το εύρημα που δίνει ένταση στα ήδη τσιτωμένα συναισθήματα σε αντίθεση με το κουκλίστικο σερβίτσιο του τσαγιού που κουβαλάει μαζί της παντού η Έμμι, το οποίο δεν βρίσκω να προσθέτει κάτι στην ιστορία.

Η Έμμι και ο Άλι παντρεύονται κόντρα στην καχυποψία του περιβάλλοντος και των δυο τους. Τα παιδιά της τη  χλευάζουν, οι συναδέλφισσές της στη δουλειά την απομονώνουν. Για την ντόπια κοινή γνώμη ο μαροκινός είναι ο «άπλυτος» και επικίνδυνος ξένος, για την κοινωνία των μεταναστών η Έμμι είναι η «γριά» που ψάχνει για έρωτες. Έχει ενδιαφέρον πόσο μεγάλες είναι οι προκαταλήψεις ανάμεσα στους κοινωνικά αδύναμους ώστε να μην επιτρέπουν την αλληλεγγύη και να επιτρέπουν κάποτε – κάποτε την παρείσφρυση φασισμών κάθε είδους.

Δείτε την παράσταση, θα σας φέρει σε επαφή με τα συναισθήματά σας και θα σας προκαλέσει να σκεφτείτε διάφορα. Τελευταία παράσταση αύριο Κυριακή 12 Μαρτίου στις 19:00.

Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν – Υπόγειο, Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα, Μετρό Πανεπιστήμιο, τηλέφωνο ταμείου: 210 322 87 06

Ξέρετε από Σαίξπηρ; Για μένα που μέχρι τώρα δεν είχα την τύχη να δω σαιξπηρικές παραστάσεις στο φυσικό τους πλαίσιο (ελισαβετιανά θέατρα στη βρετανική νήσο, αγγλοσάξωνες ηθοποιοί με την ανάλογη προφορά και εκφορά λόγου), ο Σαίξπηρ είναι τηλεοπτικές παραγωγές του BBC με σκοτεινά σκηνικά και βαρύγδουπα ονόματα ηθοποιών, ο Μακμπέθ στο πρωτότυπο που διδάχτηκα στα σχολικά χρόνια ως δείγμα της αγγλικής λογοτεχνίας

(και αγόρασα τη μετάφραση του Βασίλη Ρώτα για κλέβω στο μάθημα ) και μια εκδρομή στη Βερόνα όπου αγνάντεψα το μπαλκόνι της Ιουλιέτας και χούφτωσα κατά το έθιμο τα βυζάκια της Ιουλιέτας. Μεγάλη χαρά μου κάποιες διασκευές του Kenneth Branagh στα πιο ελαφρά έργα του Σαίξπηρ όπως το Πολύ Κακό για το Τίποτα.

Όμως τώρα μπορώ να προσθέσω στο resumé μου τη διασκευή του Ονείρου καλοκαιρινής νύχτας από την Εταιρεία Θεάτρου Θέση, εκ Θεσσαλονίκης ορμώμενων. Και αναφώνησα ναι, το θέατρο μπορεί να είναι απολαυστικό, διασκεδαστικό, οργασμικό, να το ευχαριστιέσαι μέχρι το μεδούλι σου, που λέει και μια φίλη. Και ο Σαίξπηρ να γίνεται πιο εύληπτος και συμπαθής στο ευρύ κοινό χωρίς να χάνει την αίγλη του.

Τα παιδιά της ομάδας είναι όλοι τους νεαροί ηθοποιοί που πραγματικά «τα δίνουν όλα» πάνω στο σανίδι, απαγγέλουν, χορεύουν, κάνουν ακροβατικά, τραγουδούν ακομπλεξάριστα και αυτοσχεδιάζουν με έμφυτη σοφία. Το κέφι και η ζωντάνια της ομάδας είναι μεταδοτικά και ανασηκώνουν το στόμα σε μόνιμο χαμόγελο που αν αφεθείς, μεταμορφώνεται σε γέλιο στα πιο χιουμοριστικά σημεία της παράστασης.

Σαίξπηρ. Μεγάλη χαρά. Όχι πια μόνον Kenneth Branagh. Πάτε στο Θησείον, Ένα θέατρο για τις τέχνες (Τουρναβίτου 7, Ψυρρή), όσο ακόμα προλαβαίνετε. Μέχρι τις 29 Μαΐου, Πέμπτη, Παρασκευή, Σαββατο στις 21:15, Κυριακή 18:00 και 21:15. Η παράσταση διαρκεί 80 λεπτά. Κράτηση οπωσδήποτε στο 210 3255444.