Ήρθε η ώρα να μετρήσω τα δώρα μου, τα χριστουγεννιάτικα. Μου προσφέρθηκαν πολλές νέες εμπειρίες στους φετινούς εορτασμούς και το καλύτερο ήταν ότι έκανα πραγματικότητα μια μικρή-μεγάλη μου επιθυμία: να τραγουδήσω τα κάλαντα βράδυ, με το φως του φεγγαριού, τα χριστουγεννιάτικα λαμπιόνια, άντε και κανένα φαναράκι, όπως το κάνανε παλιά τα παιδιά στην αγροτική Ελλάδα και όπως το περιγράφανε τα παλιά μας αναγνωστικά, τότε που λέγανε τα κάλαντα το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, μιας που ανήμερα οι άνθρωποι πηγαίνανε στην εκκλησία κι έπειτα είχανε του κόσμου τις ετοιμασίες για το τραπέζι της γιορτής.

Κάτι και η ανάρτηση της αγαπημένης aspaonline για τα δικά τους βραδινά κάλαντα, είχε ανάψει για τα καλά το φυτίλι της επιθυμίας που κόντευε να μου γίνει εμμονή. Άσε που ως παιδί (να και η μεγάλη εξομολόγηση) δεν είχα πει ποτέ τα κάλαντα γιατί στην οικογένειά μας δεν θεωρείτο ευπρεπές ένα κορίτσι να χτυπάει ξένες πόρτες ζητώντας χρήματα! Όμως η καλή μου τύχη θέλησε να μην περάσω από αυτή τη ζωή …ακαλάντιστη. Τρεις-τέσσερεις μέρες πριν την παραμονή έσκασε ένα email από μια φίλη που με προσκαλούσε να συμμετέχω σε μια πατινάδα (τραγουδάμε περπατώντας, όπως παλιά στους γάμους ένα πράγμα) στην Πλάκα με κάλαντα από όλη την Ελλάδα. Και να μην ανησυχώ λέει αν δεν ξέρω τους στίχους γιατί θα είχαμε μαζί μας χαρτιά με τους στίχους. Μικροί-μεγάλοι ευπρόσδεκτοι.

Δεν χρειαζόμουν δεύτερη πρόσκληση. Φόρεσα το πιο ζεστό μπουφάν μου, τα γάντια μου και το κόκκινο σκουφί μου και ζήτησα από τον έφηβο γιο μου να με συνοδέψει. Η πρώτη του αντίδραση δεν ήταν πολύ ενθουσιώδης αλλά υποχώρησε στο ακλόνητο επιχείρημά μου: αυτό ήταν το δώρο που του ζητούσα για τα Χριστούγεννα. Το ραντεβού ήταν στην είσοδο της Πλάκας. Η μικρή αρχικά παρέα σύντομα μεγάλωσε μέχρι που μαζευτήκαμε καμιά σαρανταριά νοματαίοι, οι περισσότεροι ενήλικες, μια μικρή ομάδα εφήβων και ένα μωρό της αγκαλιάς με το σκουφί στο μάρσιπο της μαμάς του. Είχαμε και όργανα: ακορντεόν, μαντολίνο, δυο-τρία τρίγωνα ορχήστρας (που βγάζουν αγγελικό ήχο), ζίλια. Μοιραστήκαμε τις παρτιτούρες όσοι δεν ξέραμε καλά τους στίχους και ξεχυθήκαμε στα στενά. Και εμένα ω! ένας καλός κύριος της μουσικόφιλης παρέας μου εμπιστεύτηκε να κρατάω τον τόνο με ένα από τα υπέροχα τρίγωνα της ορχήστρας. Γκλίν!

Πρώτοι μας αντιλήφθηκαν οι καταστηματάρχες στα εμπορικά της Πλάκας – θα μου πεις δύσκολο να μην σας πάρουν χαμπάρι 40 ανθρώπους που τραγουδούν εν σώματι. Μας ευχήθηκαν, τους ευχηθήκαμε και προχωρήσαμε την ανηφόρα. Ανεβήκαμε σκαλιά και ελικοειδή σοκάκια προς τις πάνω ρούγες, εκεί που τελειώνουν τα μαγαζιά και τα εστιατόρια και έχει μόνο σπίτια μιας άλλης εποχής, άλλα ταπεινά και άλλα αρχοντικά, με φωταγωγημένα παράθυρα και μπαλκόνια. Ο αέρας ήταν ψυχρούτσικος και μύριζε καπνό από τζάκια και ξυλόσομπες. Κάθε τόσο κάναμε στάσεις και τραγουδούσαμε. Σε κάθε στάση η φωνή μου δυνάμωνε και τα χαμόγελα των συν-τραγουδιστών μου φαίνονταν πιο θερμά. Αναζήτησα με το βλέμμα τον γιο μου που είχε φυσιολογικότατα απομακρυνθεί από μένα. Μοιραζόταν μια παρτιτούρα με κάποιους πιο πίσω, τραγουδούσε με θέρμη και τα μάτια του πρόδιδαν ευχαρίστηση. Τον άφησα στην ησυχία του και αφέθηκα σε ένα εσωτερικό ντους ευγνωμοσύνης. Η νύχτα μας είχε πολλά δώρα.

Μια οικογένεια που έκανε ρεβεγιόν άνοιξε το παράθυρο για να ακούσει καλύτερα και να μας ευχηθεί, μια μαμά με τι μικρό της κοριτσάκι άνοιξαν τη πόρτα τους που τη στόλιζε ένα χριστουγεννιάτικο στεφάνι και στάθηκαν όσο κρατάει ένα τραγούδι πριν φύγουν για τη βόλτα τους. Μαζέψαμε ευχές με το τσουβάλι. Στο πιο ψηλό σημείο της διαδρομής το φεγγάρι φώτιζε την Ακρόπολη και το βράχο της ανελέητα όμορφα. Τα είπαμε και μπροστά στην έρημη εκείνη την ώρα αυλή του παλιού Πανεπιστήμιου στη Θόλου. Μάρτυρας μόνος ένας ταξιτζής που περνούσε εκείνη την ώρα με το αμάξι του.

Πήραμε την κατηφόρα προς Μοναστηράκι, πάντα τραγουδώντας. Στις ταβέρνες μια παρέα γιαπωνέζων τουριστών άφησαν τις καρέκλες τους και μας περικύκλωσαν για να μας αποθανατίσουν απ’ όλες τις γωνίες. Μπαίναμε στο εμπορικό κομμάτι της πόλης και ο κόσμος άρχισε πάλι να πυκνώνει. Δίπλα το σταθμό του ηλεκτρικού δώσαμε την τελευταία μας παράσταση. Καλήν εσπέραν άρχοντες… και για πρώτη φορά τα λόγια είχαν νόημα γιατί ήταν πράγματι εσπέρα. Η βραδιά έκλεισε με χειροκρότημα και φιλιά, πολλά φιλιά με τους νέους μας φίλους. Για τη συνέχεια, επιβίβαση για την υποφαινόμενη και τον συνοδό της στο τρένο γιατί μας περίμενε γιορτινό τραπέζι σε φίλους πολύ αγαπημένους. Βάλτε μας κρασί να πιούμε και του χρόνου να τα πούμε… Να σημειωθεί ότι τα καλαντίσματα ήταν προσφορά προς το φιλοθεάμον κοινό μας, άνευ χρηματικής ανταμοιβής. Έτσι παρέμεινα μια ευπρεπής κόρη. Και του χρόνου! Γκλιν!

Ήταν σχεδόν μεσάνυχτα. Με έπιασε το κόκκινο στην Κηφισίας, μπροστά στην πεζογέφυρα του Φάρου, τη γέφυρα με τους χρωματιστούς αγγέλους του Ελύτη. Επέστρεφα το γιο μου από πάρτι συμμαθητών. Σήκωσα το κεφάλι μου προς τα πάνω και τους είδα. Δυο αγόρια και δυο κορίτσια χόρευαν σε ζευγάρια πάνω στη γέφυρα. Παιδιά 15-16 χρονών, λίγο μεγαλύτερα από τον γιο μου, με τζιν και μπουφάν για προστασία από το νοεμβριάτικο κρύο. Το σκηνικό δεν περιλάμβανε ούτε έξωμα φορέματα ούτε ψηλοτάκουνα. Έδειχναν να πειραματίζονται με κάποιες φιγούρες. Ίσως προπονούνταν για κάποια παράσταση στο σχολείο τους ή απλώς προετοιμάζονταν για το επόμενο πάρτι. Δύο ακόμη αγόρια, ίσως μέλη της ίδιας παρέας, έγερναν στην κουπαστή της γέφυρας, κουνούσαν το κεφάλι στο ρυθμό κάποιας αόρατης για μένα μουσικής, χτυπούσαν που και που επιδοκιμαστικά τα χέρια τους, γελούσαν και ενθάρρυναν τους χορευτές. Ο φωτισμός της λεωφόρου ήταν πλεονεκτικός για μένα που τους λαθροκοίταζα. Είχα μάλιστα γείρει χωρίς ντροπή ολόκληρη στο μπαρμπρίζ για να τους παρακολουθώ καλύτερα. Τους έβλεπα να στροβιλίζονται, να χοροπηδούν, να ενώνουν τα χέρια και τα σώματα, να αφήνουν το ταίρι τους και πάλι από την αρχή. Γελούσαν, μιλούσαν, χορεύανε. Διασκέδαζαν. Υπήρχε έξαψη και ενθουσιασμός στον αέρα. Τα μαλλιά των κοριτσιών, μακριά, λυτά, κυματιστά, τις ακολουθούσαν σε κάθε τους κίνηση. Ένιωσα την καρδιά μου να χτυπάει γρηγορότερα από ενθουσιασμό και να φουσκώνει από ευγνωμοσύνη για τη στιγμή που μου προσφερόταν, νυχτερινό δώρο λίγο πριν κοιμηθώ. Ήθελα να τους στείλω τα φιλιά μου· πολλά τρυφερά φιλιά σε αυτά τα νεαρά παιδιά και στον 16χρονο εαυτό μου που τότε ντρεπόταν να χορεύει σε γέφυρες. Τους τα έστειλα νοερά.

Να θυμηθώ να πλύνω το κολάν μου. Μεθαύριο έχω μάθημα Latin.

Stronghold Crusader, Total War Rome, Mount and Blade Napoleonic Wars. Είστε εξοικειωμένοι με αυτά τα ονόματα; Στο σπίτι μας κοσμούν ένα ράφι της βιβλιοθήκης και δεν είναι δερματόδετοι τόμοι αλλά πλαστικά περιβλήματα που κλείνουν μέσα τους video games. Αυτά κάνουν παρέα στον γιο μου όταν ξεμπερδεύει από τα γυμνασιακά του μαθήματα και γυρίζει από τις αθλητικές του προπονήσεις. Τις καθημερινές. Ναι, τις καθημερινές. Γιατί τα σαββατοκύριακα προτιμάει να παίζει μπάλα με τους φίλους του. Μέσα από αυτά και άλλα παρεμφερή ιντερνετικά παιχνίδια στρατηγικής ο γιος μου και οι συνομήλικοί του βουτάνε επιφανειακά στα νερά της ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας. Ο προβολέας πέφτει πάνω στους Ρωμαίους, το Μέγα Αλέξανδρο, τους Σπαρτιάτες, τα μεσαιωνικά βασίλεια με τους ιππότες, τον Κολόμβο, τον Ναπολέοντα και τη Γαλλική Επανάσταση. Μέσα από αυτά είδα για πρώτη φορά το παιδί μου να δείχνει ενδιαφέρον για πράγματα που συνέβησαν στο παρελθόν, να περπατάει τους χάρτες και να αποστηθίζει ονόματα σημερινών χωρών αλλά και ξεχασμένων βασιλείων της Ευρώπης. Σκόρπιες πληροφορίες που όμως αντιστοιχούν σε χειροπιαστά πράγματα που αποτυπώνουν εικόνες στον εγκέφαλο όπως πανοπλίες πολεμιστών διαφόρων περιόδων, σημαίες και λάβαρα με εθνικά χρώματα, πορείες πάνω σε χάρτες που αντιστοιχούν σε ιστορικές εκστρατείες. Στο τέλος μπορεί να μείνει στο μυαλό τους και το όνομα κάποιας ιστορικής φυσιογνωμίας.

Αυτή είναι η σχέση των παιδιών μας με την Ιστορία σήμερα, χαλαρή και light. Και από την άλλη είναι η σχέση τους με την Ιστορία στη σχολική αίθουσα, σχέση μίσους τις περισσότερες φορές. Τέλος σχολικής χρονιάς Α’ Γυμνασίου: «Παιδιά, σας δίνω 90 ερωτήσεις για την εξεταστέα ύλη. Καλή επιτυχία». Χρονολογίες μαχών και ονόματα στρατηγών, ντάνες από δαύτα. Απομνημονεύστε, απομνημονεύστε, απομνημονεύστε. Άντε και μερικές ερωτήσεις «κρίσης» για να διαχωρίσουμε την ήρα από το σιτάρι, τους έξυπνους και ψαγμένους μαθητές από την «πλέμπα». Γιατί, δίδαξε ποτέ κάποιος τους μαθητές (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) πώς να ασκούν την κρίση τους;

Πέρσι τέτοια εποχή είχα παρακολουθήσει μία ομιλία της συγγραφέως παδικής λογοτεχνίας και μεταφράστριας Μαρίας Αγγελίδου στον πολυχώρο του Μεταίχμιου με τίτλο «Η Ιστορία δεν είναι μόνο μάθημα». Η συγγραφέας, που έχει γράψει με επιτυχία πολλά ιστορικά παραμύθια, έριξε άφθονο φως στα πώς και τα γιατί της διδασκαλίας της ιστορίας και χάρηκα πραγματικά όταν ξαναβρήκα αργότερα την ομιλία μαγνητοσκοπημένη στο διαδίκτυο για να τη μοιραστώ στη συνέχεια εδώ.

Είναι πια κοινός τόπος ότι η Ιστορία γράφεται από τους νικητές. Και βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον το ότι κάποιος (η ομιλήτρια) έβαζε πρώτη φορά σε λόγια το γεγονός ότι στα πλαίσια της εθνικής Ιστορίας που διδάσκονται τα παιδιά μας στο σχολείο, οι εχθροί παρουσιάζονται πάντοτε ως δειλοί ενώ το ημέτερο έθνος (και δεν μιλώ μόνο για εμάς τους Έλληνες) παρουσιάζεται γενναίο και περιούσιο. Μα ο φόβος είναι το φυσικό συναίσθημα του ανθρώπου πριν από κάθε σύγκρουση. Και επιπλέον γιατί να υποτιμούμε τους εχθρούς μας χαρακτηρίζοντάς τους δειλούς; Μία νίκη επί εχθρών αξιόμαχων και ικανών δεν θα άξιζε περισσότερο; Η προσωπική μου αίσθηση τόσο για την Ιστορία όσο και για τη Γεωγραφία είναι ότι καλό θα ήταν να πηγαίνουμε από το όλο στο μέρος για να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε απλώς ένα κομμάτι στο αχανές μωσαϊκό τόπων και πολιτισμών: δηλαδή πρώτα παγκόσμια ιστορία και γεωγραφία μετά ευρωπαϊκή και τέλος ελληνική.

Ειπώθηκαν πολλά άλλα αξιομνημόνευτα σε αυτήν την παρουσίαση, όμως δεν έχει νόημα να επεκταθώ αφού μπορείτε να τα ακούσετε στο βίντεο. Ακολούθησε μια γόνιμη συζήτηση με εκπαιδευτικούς και γονείς να συμμετέχουν με ζέση. Μία νεαρή δασκάλα μίλησε με ενθουσιασμό για τις νέες μεθόδους που διδάχτηκε στο πανεπιστήμιο και που εφαρμόζει τώρα πια στο σχολείο. Θεώρησα καλό οιωνό ότι τη λέγανε Ηώ, όπως τη ροδοδάχτυλη αυγούλα του Ομήρου. Ξημερώνει άραγε μια νέα μέρα στη διδασκαλία της Ιστορίας; Το βέβαιο είναι ότι βρισκόμαστε σε μια μεταβατική εποχή και μας απασχολεί πλέον το πώς θα διδάξουμε στα παιδιά μας ιστορία και το σημαντικότερο, για ποιο σκοπό.

“Ξέρεις μαμά, δεν με πείραξε καθόλου που ξέχασα να πάρω τη μάσκα μου στο πάρτι που έγινε στην παραλία. Έμαθα να κρατάω την αναπνοή μου κάτω από το νερό γιατί η Α μου ζητούσε συνέχεια να την ανεβάζω στους ώμους μου για να κάνει βουτιές. Ξέρεις μαμά, είναι ωραίο να ανεβαίνει ένα κορίτσι πάνω στους ώμους σου”.

Ξέρω γιε μου, αν κι έχει καιρό να με ανεβάσει κάποιο αγόρι στους δικούς του δυνατούς ώμους (γιατί πρέπει και ν’ αντέχουν). Ξέρω πως έκλεισες τα δώδεκα και περπατάς στα δεκατρία, πως ετοιμάζεσαι το Σεπτέμβρη να πας στην πρώτη γυμνασίου, και πως ανακάλυψες πόσο συγκλονιστικά απαλό είναι μέσα στο νερό το δέρμα ενός κοριτσιού που σε αγγίζει τάχαμου αθώα για να σκαρφαλώσει στην πλάτη σου και να πηδήξει στο νερό, ξανά και ξανά. Η άνωση σε βοηθάει να νιώσεις ένας μικρός Ηρακλής για να σηκώσεις ξανά και ξανά το πιο γλυκό βάρος του κόσμου. Σταματώ εδώ γιατί αρχίζω να γίνομαι γλυκανάλατη. Όμως ο έρωτας σε όλες τις εκφάνσεις του δεν παύει ποτέ να με συγκινεί – τ’ ομολογώ!

Μεγάλη επιτυχία εκείνο το πάρτι στην αμμουδιά, ώρες ατελείωτες μπαίνατε-βγαίνατε στη θάλασσα, βουτάγατε, γελάγατε, πιτσιλούσατε ο ένας τον άλλον, αγόρια και κορίτσια. Μετά ορμήσατε στην τούρτα των γενεθλίων και ύστερα, νύχτα πια, μετρούσατε τα’ αστέρια ξαπλωμένοι στις ψάθες, κάνατε εξερεύνηση με τους φακούς, κι εμείς οι μεγάλοι αργοπίναμε μπύρες ακούγοντας τα γελάκια σας άλλοτε κακαριστά και άλλοτε πνιχτά, συνωμοτικά. Κι όταν σου είπα να ετοιμαστούμε για την επιστροφή με έριξες ψιθυρίζοντάς μου “Όχι ακόμα μαμά. Αυτό είναι το τελευταίο πάρτι. Θέλω να φύγουμε τελευταίοι αυτή τη φορά. Μετά θα πάμε γυμνάσιο. Άσε με να χαρώ τους φίλους μου. Θέλω να τους απομνημονεύσω (!!!) Σε παρακαλώ!”

Αν κάποιοι φίλοι σας φεύγουν μακριά αυτήν τη σχολική χρονιά, μην στενοχωριέστε. Απλώς, φροντίστε να τους «απομνημονεύσετε» και οι αναμνήσεις θα ζεστάνουν την καρδιά σας! Καλό Σεπτέμβρη! Και καλό γυμνάσιο στους ομοιοπαθείς!

Πήγα να θαυμάσω τα καλλιτεχνικά έργα του γιου μου στο παιδικό εργαστήρι του δήμου μας. Ένας παράδεισος από χρώματα και σχέδια που είχαν δημιουργήσει αυτός και οι συνομήλικοί του με την καθοδήγηση μιας πολύ καλής εικαστικού και ωραίου ανθρώπου. Κι εκεί που περιδιάβαινα ανάμεσα σε παστέλ, λάδια και ακουαρέλες το μάτι μου στάθηκε στα κολλάζ. Θέμα: γυναικεία φιγούρα. Τι χαρούμενος σουρεαλισμός ήταν αυτός! Να και το έργο του γιου μου. Ένιωσα αυτομάτως περήφανη ως όφειλα. Μα τι ήταν αυτό που είχε φτιάξει; Το γυναικείο κεφάλι κοσμούσαν ένα ζευγάρι ευμεγέθη μαλλιαρά κέρατα και ένας αστραφτερός γλόμπος. Στο μάγουλο υπήρχε ένθετη μια μικρούτσικη φωτογραφία γυναικείου κεφαλιού επίσης με κέρατα-αυτά μικρά και χαριτωμένα. Ένας δεύτερος αστραφτερός γλόμπος ξεπρόβαλλε από την τσάντα της μαντάμ. Και στην πλάτη ένα ζευγάρι μικρά άσπρα φτερά. Συμπέρασμα: Τα κέρατα εις διπλούν …ο διάβολος στο κορμί της και ο αστραφτερός γλόμπος (επίσης εις διπλούν) δείγμα υψηλής ευφυΐας, υποθέτω. Τα φτερά ανακάλυψα σε δεύτερη ανάγνωση επειδή ήταν μικρά οπότε …φαντάζομαι ότι τα έβαλε προς το τέλος. Αυτά σε μια ψυχαναλυτική προσέγγιση της δεκάρας. Μα, να πω την αλήθεια μου, ζορίστηκα λίγο. Έτσι βλέπει το παιδί μου τις γυναίκες; Και, πάνω απ’ όλα, έτσι βλέπει εμένα, τη μαμά του; Σαν έναν έξυπνο θηλυκό διάβολο που τον καταδυναστεύει; Η αλήθεια είναι πως νιώθω λίγο δυνάστης ως μονογονέας που είμαι και προσπαθώ να επιβάλω το νόμο μέσα στο σπίτι μας. Καθώς έχει μπει σε μια έντονη προεφηβεία (αυτό το προ- δεν ξέρω πόσο θα διαρκέσει) διαπιστώνω ότι είναι κομματάκι δύσκολο να μεγαλώνεις ένα αγόρι μόνη και σε κάθε ευκαιρία τον παραπέμπω στα αρσενικά του περιβάλλοντός μου (που δεν είναι πολλά). Όπως διαπιστώνω εκ των υστέρων, η χρυσή εποχή ήταν η χρονιά ανάμεσα στα εννιά και τα δέκα όπου η λογική συνεννόηση μητέρας-γιου είχε φτάσει στο υψηλότερο σημείο της. Στα δέκατα γενέθλια συνέβη ξαφνικά η μετάλλαξη: Ο γιος μου αποφάσισε να αντιτίθεται σε όλα, κήρυξε επανάσταση για την ώρα του ύπνου (από τους λίγους κανόνες που τηρούσαμε με ευλάβεια), δήλωσε πως δεν τον ενδιαφέρουν πλέον τα βιβλία και θα διαβάζει μόνον κόμικς (Αστερίξ, Κλασσικά Εικονογραφημένα και Αρκάς για την ώρα), μου λέει σε κάθε ευκαιρία πόσο άδικη είμαι, με αποκαλεί τύραννο όταν δεν του κάνω τα χατίρια και … ο κατάλογος μπορεί να μακρύνει όσο θέλετε. Από την άλλη, έχει γίνει εξαιρετικά ευπρόσβλητος όταν τον μαλώσεις ή έστω του κάνεις μια παρατήρηση. Τα δάκρυα και οι επακόλουθες συμφιλιώσεις είναι πλέον γνώριμο σκηνικό στο σπίτι μας. Μήπως τελικά δεν είναι προ- και είναι εφηβεία σκέτο; Θα δείξει. Μέχρι τότε όποια ή όποιος έχει να πει δυο λόγια παρηγοριάς ή έχει κάτι να διαφωτιστικό να προσθέσει, ας κοπιάσει.